„KOLĘDA” to konkurs tradycji i zwyczajów okresu zimowego, które zachowały się wśród potomków powojennych osiedleńców na Dolnym Śląsku. Mieszkańcy wsi w południowo-zachodniej części Dolnego Śląska zachowali do dziś wiele z tradycji, które wywodzą się z przedwojennych miejsc pochodzenia ich rodziców i dziadków. Bogatyńska „KOLĘDA” jest jedną z nielicznych inicjatyw pokazujących ich różnorodność. Konkurs stanowi zwyczajowe zakończenie okresu kolędowania i przedstawia stan zachowania tradycji w wioskach, z których przyjeżdżają uczestnicy. Jest to jedna z nielicznych okazji, by zapoznać się z różnorodnością tradycji obecnych w dolnośląskich wioskach. „KOLĘDA” wzmacnia poczucie tożsamości kulturowej mieszkańców Dolnego Śląska, integruje społeczności lokalne wokół wartości kultury tradycyjnej, a także zacieśnia więzy w ramach dobrosąsiedzkiej współpracy transgranicznej. Tegoroczna, XXV edycja Konkursu Tradycji „KOLĘDA” odbyła się 26 stycznia br. w Multifunkcjonalnym Centrum Trójstyku w Markocicach i trwała od godz. 13⁰⁰ do 21³⁰.

Wszystkie prezentacje konkursowe były niezwykłe. Bogactwo smaków, kolorów, zapachów, doznań muzycznych i teatralnych. Całe mnóstwo walorów artystycznych, które również znalazły swoje odzwierciedlenie w ocenie jury. Jednakże szczególną i kluczową uwagę Jury przywiązało do wierności przekazu, wzajemnego przenikania się kultur i jego dopuszczalnych granic. Jury oceniało:

- autentyzm prezentacji i ich zgodność z tradycją,

- walory widowiskowe i sugestywność kreacji aktorskich oraz kostiumów,

- zestaw dań, ich formę i smak,

- formę dekoracji choinek.

Jury w składzie:        

1. Henryk Dumin - przewodniczący jury, etnolog, antropolog kultury, publicysta, laureat nagrody im. Oskara Kolberga, badacz tradycji w warunkach o przerwanej ciągłości  osadniczej na Dolnym Śląsku.

2. Ignacy Dumin - sekretarz, a zarazem członek jury, etnolog, antropolog kultury, konsultant grup folklorystycznych, wieloletni juror konkursów tradycji, dokumentator tradycji Dolnego Śląska.

Po zapoznaniu się po zapoznaniu się  prezentacjami ośmiu zespołów z terenu czterech gmin regionu Dolnego Śląska oraz z Górnych Łużyc w Niemczech, biorąc pod uwagę kryteria regulaminowe, postanowiło przyznać następujące nagrody w wyszczególnionych poniżej kategoriach:

STOŁY WIGILIJNE I ZAPUSTNE

Prezentacje dotyczą tradycyjnych potraw spożywanych od dnia Wigilii przez czas Zapustów, aż do dnia Matki Boskiej Gromnicznej (2.II). Charakter sporządzonych potraw powinny odwoływać się do form i receptur charakterystycznych dla regionów pochodzenia wykonawców i ich rodzin - maksymalnie 12 potraw konkursowych. Należy tutaj nawiązywać do najdawniejszych, pamiętanych tradycji, unikać zaś stosowania np. naczyń z tworzyw sztucznych, czy obcych rodzimej tradycji składników potraw.

TRADYCYJNA DEKORACJA DRZEWKA BOŻONARODZENIOWEGO

czyli według najdawniejszych przekazów z użyciem tradycyjnych ozdób np. opłatki, jabłuszka, bibułkowe formy, orzeszki, pierniki, ciasteczka…

W kategorii tradycyjnych potraw wigilijnych i zapustnych przyznano pięć równorzędnych nagród. Przy ocenie uwzględniono kryteria regulaminowe, w tym - walory smakowe i zestaw przedstawionych potraw, zwyczajowe dekoracje stołów świątecznych oraz towarzyszące prezentacji tradycyjne choinki z własnoręcznie wykonanymi ozdobami.

Zespołowe nagrody finansowe:

Równorzędne NAGRODY w wysokości po 400,00 zł przyznano:

1. Zespołowi „CISOWIANKI” z Henrykowa
2. Zespołowi „DZIAŁOSZYNIANIE” z Działoszyna
3. Zespołowi „GOŚCISZOWIANIE” z Czerwonej Wody
4. Zespołowi „ROZMARYN” z Markocic
5. Zespołowi „RZĄSINIANKI” z Rząsin

Zespołowe nagrody rzeczowe otrzymały gościnnie prezentujące się zespoły z Niemiec za krzewienie własnej kultury i tradycji:

1. Frauen-und Familienzentrum Zittau - dfb - Regionalverband Sachsen Ost e.V.
2. Landfrauenkreisverein Görlitz e.V. - Hirschfelde

Indywidualne nagrody rzeczowe przyznane zostały także wyszczególnionym poniżej autorkom potraw wigilijnych i zapustnych o wyjątkowych smakach i tradycjach, sporządzonych według zapamiętanych w gronach rodzinnych przepisów przekazywanych przez pokolenia:

CISOWIANKI z Henrykowa:

1.1. Irenie Woźniak za zupę grzybową

2.2. Czesławie Czajce za potrawę ze śledzia z fasolą w sosie śmietanowym

 DZIAŁOSZYNIANIE z Działoszyna:

3.1. Krystyna Majewskiej za gołąbki z kaszą i sosem grzybowym oraz za sernik

GOŚCISZOWIANIE z Gościszowa:

4.1. Beacie Ludziak za zawijańce z kapustą i grzybami

5.2. Krystynie Kuduk za barszcz na kwasie z kapusty

LANDFRAUENKREISVEREIN Görlitz e.V.:

6.1. Heldze Nitze za kaczkę duszoną z kluskami i modrą kapustą

ROZMARYN z Markocic:

7.1. Krystynie Gudełajskiej za karpia w sosie grzybowym

8.2. Ewie Przewoźnej za kisiel żurawinowy

RZĄSINIANIE z Rząsin:

9.1. Feliksie Cierlik za zapustne racuchy

10.2. Grażynie Chomentowskiej za opieńki w cieście naleśnikowym

PREZENTACJE SCENICZNE

Zespoły prezentują tradycyjne widowiska herodowe czyli „Herody”- chodzenie z szopką, gwiazdą, ze zwierzętami żywymi (np. z kozą) lub ich wyobrażeniami (np. z turoniem), wykonują repertuar pieśni kolędowych i pastorałek,
a także wygłaszają oracje życzeniowe.

Zespołowe nagrody finansowe:

NAGRODĘ GŁÓWNĄ w wysokości 300,00 zł zdobył:

1.1. Zespół „HERODÓW” z Gościszowa

I NAGRODĘ w wysokości po 150,00 zł przyznano zespołom:

2.1. Zespołowi „DZIAŁOSZYNIANIE” z Działoszyna

3.2. Zespołowi „GOŚCISZOWIANIE” z Gościszowa

II NAGRODĘ w wysokości po 100,00 zł przyznano:

4.1. Zespołowi „ROZMARYN” z Markocic

5.2. Zespołowi „CISOWIANKI” z Henrykowa

6.3. Zespołowi „RZĄSINIANIE” z Rząsin

Indywidualne nagrody finansowe:

Równorzędne NAGRODY w kategorii zwyczajowych oracji życzeniowych w wysokości po 50,00 zł zdobyli:

1. Wojciech Omiatacz z Zespołu „GOŚCISZOWIANIE” z Gościszowa
2. Marian Pukacki z Zespołu „RZĄSINIANIE” z Rząsin

Ponadto Jury zarekomendowało Zespół „DZIAŁOSZYNIANIE” z Działoszyna do udziału
w tegorocznym 53. Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą w kategorii konkurs zespołów śpiewaczych, który odbędzie się w dniach 28-30 czerwca br.

Każdemu zespołowi uczestniczącemu w XXV edycji Konkursu Tradycji wręczono podziękowanie  za rzetelne nawiązanie do źródeł tradycji swych Rodzin. Po raz kolejny, oprócz unikalnych przykładów rodzimych zwyczajów i obrzędów mieliśmy okazję podziwiać cenne przykłady żywego przekazu międzypokoleniowego i zauważalny udział osób z młodego pokolenia przejmujących dziedzictwo przodków. Popłynęły również podziękowania za wspólne, bez mała rodzinne spotkanie, a przede wszystkim współpracę i pomoc w zachowywaniu i utrwalaniu tożsamości kulturowej Dolnego Śląska. Dzieci i młodzież obdarzeni zostali słodkimi upominkami, wszyscy zaś uczestnicy życzeniami wszelkiej pomyślności i przychylności wszystkiego co na ziemi i w niebie dla nich i ich najbliższych. Tegoroczny Konkursu Tradycji „KOLĘDA ‘2019” zaprezentował niematerialne dziedzictwo kulturowe nie tylko jako praktyki, wyobrażenia i przekaz, ale również wiedzę i umiejętności, które znalazły swoje urzeczywistnienie w warsztatach zdobienia pierników i kaligrafii. Piernikowe szaleństwo prowadziła Magdalena Topolanek - piernikarka, założycielka autorskiej Fabryki Bardzkie Pierniki, mieszkanka Brzeźnicy koło Barda, której korzenie tkwią mocno na Podhalu, skąd pochodzi jej rodzina. Pni Magda śpiewa i tańczy, kocha ludową tradycję w niemal każdej postaci(...) Pasjonuje ją rękodzieło... Dla nas upiekła pierniki i pomagała w tworzeniu oryginalnych, piernikowych cudeniek lukrem zdobionych. Na stronie http://www.sudety24.pl/artykuly/magdalena-topolanek napisano, że (...) Jest dobrym duchem większości imprez organizowanych w swojej miejscowości (...) - tym razem jednak była dobrym duszkiem naszego wydarzenia. Warsztaty kaligrafii poprowadził Adam Kusiak, mistrz Kaligrafii, laureat wielu nagród i uczestnik licznych konkursów. Warsztaty rozpoczęły się o godz. 14.30 i cieszyły się żywym zainteresowaniem wśród uczestników i gości. Wzięły w nich udział dzieci, młodzież i oczywiście dorośli, gdyż wiek był tu bez znaczenia. Warsztaty trwały bez mała do końca wydarzenia. Konkursowe prezentacje tradycji świętowania okresu zimowego potwierdziły żywotność tradycji kulturowych aktualnie przekazywanych w kręgu społeczności lokalnych Dolnego Śląska. Już od 25 lat bogatyńskie konkursy stanowią okazję do publicznego komunikowania o stanie zachowania dziedzictwa kulturowego wśród mieszkańców regionu. Podczas prezentacji pojawiają się indywidualności artystyczne – wybitni śpiewacy i odtwórcy ról teatru obrzędowego. Ważnym aspektem pozostaje tutaj również wpływ na pogłębianie procesów integracyjnych z przygranicznymi obszarami sąsiednich regionów.

Coroczna realizacja Konkursu Tradycji „KOLĘDA”  przyczynia się do wzrostu aktywności wiejskich grup artystycznych w dziedzinie prezentacji tradycji i jest przykładem tzw. „dobrej praktyki”.

Przedstawione podczas wydarzenia zjawiska kulturowe i umiejętności zaprezentowane przez członków społeczności lokalnych z terenów przygranicznych Polski i Niemiec podlegają ochronie
i wpisują się w myśl zaleceń Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ratyfikowanej przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej w 2011 roku. Inicjatywa organizacji Konkursu Tradycji podtrzymywana przez Samorządy Bogatyni od ćwierćwiecza stanowi godny naśladowania przykład trafnego nawiązania do wytycznych wymienionego dokumentu, wpisując się także w założenia wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2017-2020. Podziękowano wszystkim tym, dzięki którym wspólnie mogliśmy otoczyć należytą troską ludowe tradycje w regionie pielęgnując to, co najcenniejsze.

Organizatorom Konkursu Tradycji podziękowano za jego sprawne, rzetelne przygotowanie i przeprowadzenie. Specjalne podziękowania skierowano również pod adresem Pana Ryszarda Włosa z Działoszyna i Pana Artura Oliasza - Wiceprzewodniczącego Rady Miejskiej Bogatynia za osobiste zaangażowanie i wsparcie, dzięki któremu kolejna edycja konkursu tradycji mogła stać się kontynuacją 25 poprzednich lat. „KOLĘDA” to bogactwo i różnorodność form zwyczajów i obrzędów okresu Świąt Bożego Narodzenia oraz czasu Zapustów. Dzięki niej możemy bacznie obserwować ludowe tradycje i otaczać je szczególną ochroną. Póki żyją najstarsi, odwołujemy się do ich pamięci, przypominamy to, co skrywane w zakamarkach ich pamięci, czerpiemy garściami z ich wiedzy i doświadczenia. „KOLĘDA” jest swoistym przewodnikiem stanowiącym wyjątkową pomoc w zrozumieniu złożoności kultury Dolnego Śląska. „KOLĘDA” to przede wszystkim wiara w siłę tradycji, która sprawiła, że wszyscy uwierzyliśmy w jej czarodziejską moc. Dzięki „KOLĘDZIE” tradycja i jej odległe treści wchodzą w nieustanny dialog z tym, co tu i teraz. Zaś świadomość i zaangażowanie uczestników, zaproszonych gości, organizatorów... sprawia, że  jest ona wciąż żywa i dołożymy wszelkich starań aby takową pozostała.

Organizator: 

Bogatyński Ośrodek Kultury w Bogatyni

Współorganizatorzy:  

Koło Gospodyń Wiejskich w Działoszynie

Koło Gospodyń Wiejskich w MARKOCICE w Bogatyni

Fundatorzy nagród rzeczowych: 

Dorota Bojakowska - Przewodnicząca Rady Miejskiej w Bogatyni

Artur Oliasz - Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej w Bogatyni

Ryszard Włos - działacz społeczny, popularyzator niematerialnego dziedzictwa kulturowego